ارتباط کانی زایی با فرآیندهای ماگمایی و دگرگونی در کانسار آهن چغارت، بافق (ایران مرکزی)

کانسار آهن چغارت ، در 12کیلومتری شمال شرق شهر بافق و 125 کیلومتری جنوب شرق شهر یزد واقع است .کانسار جزء حوضه رسوبی –آتشفشانی آهن دار بافق است که ازنظر زمین شناسی در زون ایران مرکزی واقع شده است . حوضه رسوبی – آتشفشانی بافق حاوی بیش از 2000 ملیون تن کانسنگ اکسید آهن می باشد. کانسار چغارت دارای ذخیره ی 215 ملیون تن کانسنگ آهن با عیار متوسط 60 درصد اکسید آهن می باشد. کانسارهای آهن در این ناحیه دارای مقادیر متغیری از فسفر ، عناصر نادرخاکی و توریم هستند .کانسارهای آهن بافق استراتی باند بوده و در مجموعه ای از گدازه های آتشفشانی ، سنگ های پیروکلاستیک و اپی کلاستیک همراه با میان لایه های رسوبی با سن پرکامبرین بالایی_کامبرین زیرین که مورد نفوذ سنگ های گرانیتی تا سینیتی و دایک های بازیک قرار گرفته اند ، تشکیل شده اند. کانسنگ آهن چغارت عدسی شکل بوده ، 500 متر ضخامت ، 800 متر طول و 300 متر عرض دارد . کانسنگ چغارت به وسیله ی مجموعه از سنگهای دگرسان شده به رنگ سبز احاطه شده است. کانسنگ و هاله دگرسانی اطراف آن در سنگهای آذرین واقع شده اند. در این تحقیق نمونه های متعددی به روش سیستماتیک برداشته شده است و پتروگرافی ، مینرالوژی و ژئوشیمی سنگهای آذرین، هاله دگرسانی و کانسنگ آهن به منظور پی بردن به ارتباط کانی زایی با فرایندهای ماگمایی، دگرگونی وگرمابی مورد بررسی قرار گرفته است. اگرچه اکثر سنگهای آذرین در اطراف کانسار چغارت سنگهای ولکانیکی ریولیتی و توف های اسیدی هستند ولی تعداد زیادی از نمونه های نزدیک به کانسار نفوذی بوده که عمدتا دارای ترکیب مونزونیت، ریولیت و دیوریت می باشند. سنگهای ولکانیکی و نفوذی از نظر ترکیب شیمیایی عمدتا به سری ماگمایی آلکالن تا کالک-آلکالن تعلق دارند. هاله دگرسانی عمدتا از اکتینولیت و آلبیت تشکیل شده است که رگچه های سیلیس و کربناته زیادی همراه آنها دیده می شود. کانسنگ آهن عمدتا از مگنتیت تشکیل شده که در قسمت های سطحی کم وبیش به مارتیت تبدیل شده است. هماتیت های اولیه نیز به صورت پرکننده فضای خالی گسترش محدودی را نشان می دهند. گانگ در کانسنگ آهن چغارت همان کانی های هاله ی دگرسان شده مثل کوارتز، فلدسپات، آمفیبول، آپاتیت و کلسیت می باشند. آپاتییت به صورت رگه ای و پراکنده و در شکل های ( بی شکل تا منشوری ، پیرامیدال و دی پیرامیدال) و ابعاد مختلف ( تا بیش از 10 سانتیمتر) تشکیل شده است. همراه با آپاتیت کانیهای ریز غنی از عناصر خاکی نادر همچون مونازیت دیده می شود. یکی از ویژگیهای مهم کانسار آهن چغارت حضور رگچه ی قرمز رنگ هیدروتوریت است که در هاله دگرسانی گسترش بیشتری دارد. ترکیب کانسنگ آهن و مگنتیت از نظر مقادیر عناصری چون فسفر، وانادیوم و غیره مشابه با کانسار کایرونا می باشد . کانسار چغارت از لحاظ میزان ترکیب سنگ های دربرگیرنده ،عناصر وانادیوم ، فسفر و با استناد به نمودارهای لوبرگ و هورندال و شباهت نمودارهای توزیع عناصر نادرخاکی آن با کانسار کایرونا جزو کانسارهای مگنتیت-آپاتیت محسوب می شود . برای تشکیل کانسارهای مگنتیت آپاتیت تیپ کایرونا نظریات مختلفی داده شده است از جمله نظریه ی جدایش از ماگما ، ولکانوژنیک و هیدروترمال . هر چند اکثر محققین کانسارهای مگنتیت-آپاتیت نوع کایرونا را به عنوان محصول تبلور از یک ماگمای اکسید آهن غنی از مواد فرار که بوسیله ی نا آمیختگی از یک ماگمای کالک آلکالن تا نسبتا آلکالن جدا شده می شناسند . ولی تشکیل کانسار چغارت با سنگ های ولکانیکی رسوبی میزبان ارتباط نزدیکی دارد و کانسنگ آهن هم زمان با آنها تشکیل شده است و تحت تاثیر فعالیت هیدروترمال مرتبط به توده های نفوذی دگرسان شده و کانی زایی فسفر، عناصر نادرخکی و توریم در آن شکل گرفته است. واژه های کلیدی : ایران مرکزی ، بافق ، کانسار آهن چغارت، مگنتیت - آپاتیت